Η Σταυρούλα Μπαργιώτα είναι μία από τους ομιλητές που θα αποθεώσουν το φετινό even του TEDxUoM. Ψυχίατρος, ψυχοθεραπεύτρια και ένθερμη ερευνήτρια στον χώρο των ψυχικών διαταραχών θα μας μιλήσει για τον ψυχισμό, το ύψιστο εκείνο αγαθό που η κοινωνία μας συχνά στιγματίζει, κατηγοριοποιεί και αναβαπτίζει με τους δικούς του τρόπους παραβλέποντας τα άτομα που τον φορούν. Η Σταυρούλα Μπαργιώτα, λοιπόν, έρχεται από τον χώρο της επιστήμης αποδομώντας, καταρρίπτοντας και επανεκκινώντας τα όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για την πολυσχιδή ταυτότητα που ονομάζουμε εαυτό. Ας ακούσουμε τι έχει να μας πει, μία ανάσα πριν το μεγάλο event.
Προκειμένου η κοινωνία μας να υπάρξει δομείται από αμοιβαία αποδεκτές συμβάσεις για το άτομο και το περιβάλλον του. Γεννιόμαστε ή γινόμαστε, τελικά, αυτοκαταστροφικοί στην προσπάθεια μας να υπηρετήσουμε την κοινωνία υποδυόμενοι έναν ρόλο;
Αυτοκαταστροφικοί, νομίζω, γινόμαστε όταν δεν αγαπάμε τον εαυτό μας, όταν είμαστε αυστηροί περισσότερο από όσο πρέπει μαζί του, όταν δε τον προσέχουμε και τον εμπλέκουμε συνειδητά ή και ασυνείδητα σε δυσκολίες και αδιέξοδα. Τώρα, αν αυτό το κάνουμε στα πλαίσια της προσπάθειάς μας να υπηρετήσουμε την κοινωνία θα μπορούσαν να συσχετιστούν αυτά τα δύο, αλλά σίγουρα δεν περιορίζεται μόνο εκεί. Γεννιόμαστε πολλά πράγματα αλλά γινόμαστε σίγουρα και άλλα τόσα. Νομίζω το σωστό είναι να πούμε ότι πρόκειται για μια αλληλοσυμμετοχή, – ας μας επιτραπεί ο όρος- γονιδίων και περιβάλλοντος.
O ρόλος του ψυχιάτρου είναι να θυμίζει σε όλους πως ο τρελός του χωριού ή της γειτονιάς δεν υπάρχει
Επόμενο της ψυχικής ασθένειας είναι ο ρατσισμός και η διάκριση που καλείται να αντιμετωπίσει ο/ η εκάστοτε ασθενής. Ποιος είναι ο ρόλος του ψυχιάτρου στην “επανεκκίνηση” του κοινωνικού στίγματος;
Είναι, λέτε, επόμενο αυτό της ψυχικής νόσου; Με λύπη μου ίσως συμφωνήσω μαζί σας, σχετικά με το τι συμβαίνει, αλλά θα διαφωνήσω σχετικά με το τι θα έπρεπε να συμβαίνει. Η ψυχική νόσος δε διαφέρει σε τίποτα από κάποια σωματική νόσο, όπως θα πούμε και στην ομιλία. Όταν σπάσω το πόδι μου χρειάζομαι περίπου 3 μήνες να επανέλθω στην κίνηση, αν διαρραγεί ο ψυχισμός μου, πάλι θα χρειαστώ μια αποκατάσταση , μια επανεκκίνηση, μια αλλαγή. O ρόλος του ψυχιάτρου είναι να θυμίζει σε όλους πως ο τρελός του χωριού ή της γειτονιάς δεν υπάρχει, και βασικά δεν υπήρχε ποτέ, ήταν μια διαμόρφωση της κοινωνίας, μια προσπάθεια να ονομάσουμε αυτά που δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε, τα διαφορετικά.
Δεν είναι λίγες οι φορές που σχοινοτείνουμε μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Άλλοτε, μάλιστα, ακροβατούμε ανάμεσα στη λογική και το παράλογο προδίδοντας τον εαυτό μας στο ενδιάμεσο. Μπορεί ο ψυχίατρος να διαγνώσει πρόωρα την εμφάνιση μιας ψυχικής ασθένειας ακόμη κι αν τα συμπτώματα είναι υποδόρια;
Φυσικά. Όλα έχουν κατά κάποιο τρόπο όνομα και αιτία στην ψυχιατρική. Εννοώ ότι αυτό που εσείς λέτε ακροβατούμε ανάμεσα στη λογική και το παράλογο, από ψυχιατρική σκοπιά θα μπορούσε να αποτελεί κάποιο συγκεκριμένο σύμπτωμα. Μια πρόβλεψη και μια ακόλουθη πρώιμη διάγνωση της ψυχικής νόσου θα οδηγήσει σε μια έγκαιρη παρέμβαση και αντιμετώπιση η οποία πολλές φορές αφορά απλά την παρακολούθηση και ψυχοεκπαίδευση του ατόμου. Σε χώρες του εξωτερικού υπάρχουν ολόκληρες υπηρεσίες που ασχολούνται με την ανίχνευση ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο εμφάνισης, για παράδειγμα ψύχωσης, ή και άλλων κλινικών οντοτήτων, με κύριο σκοπό την πρόληψη αλλά και έγκαιρη θεραπεία , τη μείωση των νοσηλειών και την οικονομική ανακούφιση του συστήματος υγείας. Και φυσικά λαμβάνει χώρα, παράλληλα, μια πληθώρα μελετών και ερευνών προς αυτή την κατεύθυνση. Το ευχάριστο είναι πως και στη χώρα μας γίνονται κάποιες αντίστοιχες προσπάθειες οι οποίες βέβαια είναι ακόμα , θα λέγαμε , στην αρχή.
Όλα έχουν κατά κάποιο τρόπο όνομα και αιτία στην ψυχιατρική
Μετά τη διάγνωση, τι; Πόσο εύκολο είναι για έναν νοσούντα να συμφιλιωθεί με την ψύχωση που κουβαλά. Μαθαίνει να ανέχεται ή επιβάλλεται στον εαυτό του;
Αρχικά , να ξεκαθαρίσουμε ότι ο όρος ψύχωση που χρησιμοποιήσατε αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ομάδα διαταραχών, που αφορά στη μη σωστή αντίληψη της πραγματικότητας με τον τρόπο που την ορίζουμε και τη βιώνουμε γενικά. Οι άνθρωποι με κάποιου είδους ψύχωση , λοιπόν, εμφανίζουν προβλήματα όπως , για παράδειγμα, οι ψευδαισθήσεις οπτικές ή ακουστικές, δηλαδή βλέπουν οράματα ή ακούν φωνές που οι υπόλοιποι δεν βλέπουν και δεν ακούν. Ακόμα, αναπτύσσουν κάποιες ιδέες τις λεγόμενες παραληρητικές ιδέες οι οποίες απέχουν επίσης από την πραγματικότητα. Παραδείγματος χάρη, πιστεύει κανείς ότι τον παρακολουθούν και θέλουν να του κάνουν κακό. Αυτά, λοιπόν, ανήκουν στα ψυχωτικά συμπτώματα, και για να θεραπευτούν τις περισσότερες φορές χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή.
Και ίσως αναρωτηθείτε, γιατί να θεραπευτούν. Γιατί δυστυχώς το άτομο που εμφανίζει αυτά τα συμπτώματα, δεν μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά με αποτέλεσμα να πρέπει να υποχωρήσουν για να επιστρέψει στην κανονική του ζωή. Σε ό,τι αφορά, λοιπόν, την ψύχωση, δε μιλάμε για θέμα ανοχής και επιβολής στον εαυτό. Υπάρχει, όμως, ένας σημαντικός όρος στην ψυχιατρική, η εναισθησία που είναι η ικανότητα να συνειδητοποιεί κανείς τη νόσο του, τα συμπτώματα, την ανάγκη για θεραπεία. Πάνω εκεί στην εναισθησία μπορεί να στηριχτεί η συμφιλίωση με την ψύχωση και βέβαια σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει ο θεράπων ιατρός σχετικά με το πώς θα ενημερώσει και θα «ψυχοεκπαιδεύσει» τον ασθενή και το περιβάλλον του, πώς θα χτίσει μια θεραπευτική σχέση εμπιστοσύνης με τον ασθενή του, ώστε να τον βοηθήσει να αποδεχτεί, να ζήσει μαζί και, γιατί όχι, να ξεπεράσει το πρόβλημα του.
Η χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης ως εναλλακτικό μέσο θεραπείας ψυχικών νόσων κρίνεται αμφιλεγόμενη από τη σύγχρονη φαρμακολογία. Ποια είναι η θέση της ψυχιατρικής στη χρήση της;
Δεν υπάρχει επίσημη οδηγία από τον FDA (Παγκόσμιο Οργανισμό Φαρμάκων) για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών με τη χρήση φαρμακευτικής κάνναβης. Αντίθετα, υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες και αποδείξεις σχετικά με τη συμμετοχή της χρήσης κάνναβης στην εμφάνιση αγχωδών, ψυχωτικών αλλά και άλλων διαταραχών.