Τα γεγονότα καθημερινά εξελίσσονται διαρκώς, όπως και η ζωή μας, κατά τη διάρκεια αυτής της πρωτόγνωρης κατάστασης. Είναι σαν να μπήκαμε σε μια άλλη πραγματικότητα διαστρεβλωμένη, ενώ παλεύαμε τόσο καιρό -ειδικά μετά την πρώτη καραντίνα- να προσποιηθούμε μια κανονικότητα, την οποία ο καθένας ερμηνεύει μέσα από το προσωπικό του βίωμα. Φυσικά η ζωή έχει ή θα έπρεπε να έχει μια άλλη σημασία πλέον.
Έτσι, η πραγματικότητα είναι σαν να εξελίσσεται παράλληλα σε τρεις διαστάσεις.
Από τη μία πλευρά, πριν έναν μήνα μονοπωλούσε τις συζητήσεις της επιστημονικής και όχι μόνο κοινότητας το 2ο κύμα της πανδημίας και η μάχη που λάμβανε χώρα μέσα στα νοσοκομεία και τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Ήταν πρωτόγνωρο αυτό το «θανατικό». «Είναι συγκλονιστικό να ανοίγει το ασανσέρ και να αντικρύζεις δεκαπέντε πτώματα και σε λίγο άλλα δεκαπέντε», μου περιγράφει η συνάδελφος μέσα από ένα Νοσοκομείο της χώρας με δάκρυα στα μάτια. Εφημερεύει πολύ, κοιμάται λίγο, τρώει ελάχιστα.
Αυτή είναι, ακόμη και σήμερα, η πραγματικότητα του επαγγελματία υγείας, η οποία είναι παράλληλη με την πραγματικότητα εκείνου που βίωσε την απώλεια κάποιου δικού του ατόμου. Γιατί παράλληλη; Επειδή αυτά τα δεκαπέντε πτώματα έχουν ονόματα και οικογένεια η οποία δεν μπορεί να θρηνήσει για αυτά. Το πένθος σύμφωνα με την ψυχίατρο Kübler-Ross αποτελείται από 5 στάδια : i) την άρνηση και απομόνωση, ii) τον θυμό, iii) τη διαπραγμάτευση, iv) την κατάθλιψη και τέλος v) την αποδοχή. Για να ξεκινήσει όμως κανείς αυτήν τη διαδρομή, θα πρέπει πρώτα να έχει κλάψει, να έχει αγκαλιάσει και να έχει αγκαλιαστεί. Χιλιάδες άνθρωποι βίωσαν ως μοναδικοί παρευρισκόμενοι την κηδεία του κοντινού τους ατόμου, πρωταγωνιστές στο προσωπικό τους τραγικό μονόπρακτο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, λοιπόν, συναντάμε την πιο σκληρή μορφή της πραγματικότητας.
Η δεύτερη όψη, αφορά στην πραγματικότητα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι για 2η φορά σε έναν χρόνο έπρεπε να αφήσουν τις δουλειές τους και κυριευμένοι από φόβο στην πρώτη φάση και κυρίως από θυμό στη δεύτερη, να μείνουν σπίτι. Μείναμε σπίτι, λοιπόν, κατακλυσμένοι από πλήθος συναισθημάτων που συχνά έπαιρναν τη μορφή αγχωδών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, αδύναμοι συχνά να τα διαχειριστούμε επαρκώς. Ο εγκλεισμός φέρνει μοναξιά. Η μοναξιά αυτή φάνηκε να επηρεάζει πολύ κυρίως τους ηλικιωμένους και τους νέους. Δύο αντίθετες κατηγορίες. Και ειδικά σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, με έντονο το οικογενειακό στοιχείο. Η πλειονότητα των ανθρώπων ζουν πλαισιωμένοι από κοντινή ή ευρύτερη οικογένεια. Ο περιορισμός στο σπίτι στέρησε αυτήν τη συνθήκη και έκανε το συναίσθημα της μοναξιάς ακόμα πιο έντονο.
Τέλος, συναντάμε και μία τρίτη – που φέρει το βάρος της δικής της «τραγικότητας» – πραγματικότητα, εκείνη της παραπληροφόρησης. Η επιστήμη έχει στις μέρες μας να αντιμετωπίσει εκτός από την εξάπλωση του ιού και τη ραγδαία εξάπλωση των αναληθών ειδήσεων και λανθασμένων πληροφοριών. Το γνωστό infodemic βρήκε πρόσφορο έδαφος στην αυτοκρατορία των social media. Οι αρνητές του ιού και της μάσκας, τώρα μεταμορφώθηκαν σε αρνητές του εμβολίου. Η άρνηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας του εγώ, ο οποίος λειτουργεί ασυνείδητα και οδηγεί το άτομο στο να μην αποδέχεται την ύπαρξη ορισμένων στοιχείων που προέρχονται από την εξωτερική πραγματικότητα.
Στην άρνηση της πραγματικότητας το άτομο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει το μέγεθος μιας απειλής. Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν την άρνηση λόγω αδυναμίας να διαχειριστούν μία αλήθεια που δεν αντέχουν. Με αυτόν τον τρόπο, και καθώς η άρνηση σχετίζεται με τον αμυντικό μηχανισμό της διαστρέβλωσης, κάνουν τη ζωή τους λιγότερο δυσάρεστη και περισσότερο υποφερτή μέσα από μια διαστρεβλωμένη εικόνα. H διαστρέβλωση της πραγματικότητας επιτρέπει σε μια εμπειρία, στην προκειμένη περίπτωση την εμπειρία της πανδημίας Covid-19 να γίνει συνειδητή, αλλά με μια μορφή σύμφωνη προς τον εαυτό.
Αφήσαμε, όπως φαίνεται, το πένθος πίσω μας, και η αλήθεια ποτέ άλλοτε δε φάνταζε τόσο τρισδιάστατη. Όποια, όμως, πραγματικότητα και αν βιώνει κανείς ας δώσουμε την ευκαιρία και τη σκυτάλη στην επιστήμη, ώστε να σώσει… τα φετινά Χριστούγεννα και τη νέα/Πρώτο -χρονιά!
Από τη δρ. Σταυρούλα Η. Μπαργιώτα, ψυχίατρο – ψυχοθεραπεύτρια